Enflasyon, mal ve hizmetlerin fiyatlarının artması anlamına gelmektedir. Enflasyon sadece belli bir malın veya hizmetin fiyatının tek başına artması değil, fiyatların genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir. Bu yazımızda Yıllık enflasyon Nasıl hesaplanır? Enflasyon nasıl ölçülür? Aylık enflasyon Nasıl hesaplanır? 12 aylık ortalama enflasyon Nasıl hesaplanır? gibi sorulara cevap vereceğiz…
Enflasyon nedir nasıl ölçülür?
Enflasyon fiyatların artış hızı anlamına gelmektedir. Enflasyonun düşmesi; fiyatların düşmesi, insanların alım gücünün artması, gelirlerinin yükselmesi demek değildir. Enflasyonun düşmesi, fiyatların daha az artması, insanların alım güçlerinin daha az azalması demektir.
Enflasyon düşerse fiyatlar düşer mi?
Örneğin yıllık enflasyon oranının yüzde 10 olması, o yıl içinde fiyatlar genel seviyesinin bir önceki yıla göre yüzde 10 oranında arttığını gösterir. Geçen yıl 20000 TL’ye alınan bir mal veya hizmetin bu yıl ancak 22000 TL’ye alınabileceğini ifade eder. Ertesi yıl enflasyonun %5 e düşmesi ise 22000 TL olan mal veya hizmetin fiyatının 23100 TL’ye yükselmesi anlamına gelmektir. Örnekte de görüldüğü gibi enflasyonun düşmesi, fiyatın düşmesi değil fiyatın artış hızının azalması anlamı taşımaktadır. Bir önceki yıl 20000 TL’den %10 enflasyonla 22000 TL’ye yükselen fiyatın, ertesi sene %10’dan %5’e düşen enflasyonla 22000 TL’den 23100 TL fiyata yükselmesi söz konusudur.
Talep enflasyonu nedir?
Talep enflasyonu, para bolluğundan dolayı daha fazla mal ve hizmet talep edilmesine ve fiyatların artmasına yol açan olaydır. Harcamalar ve ihracat toplamının üretim ve ithalat tutarını aşması, talep enflasyonu meydana getirir. Talep enflasyonu genellikle para arzının artmasının tüketimi artırması sonucu ortaya çıkar. Ekonomideki toplam arzın toplam talebi karşılayamaması sonucu fiyatlar yükselir.
Tüketicilerin harcadığı para miktarı, enflasyonu etkiler. Bir malın fiyatının artması, aynı mal için daha fazla para harcamamasını gerektirir. Bu da ancak, ya daha az tasarruf yapılmasıyla ya da tüketicilerin gelirlerinin artmasıyla mümkün olabilir. Fiyatlarla beraber gelirler ve harcamalar da artarsa, enflasyon artar.
Maliyet Enflasyonu nedir?
Enflasyonu sadece talep değil, aynı zamanda arz da etkiler. Üretimde kullanılan her türlü maddenin ve iş gücünün maliyetinin artması sonucunda fiyatların artışa geçmesi enflasyon yaratır. İşçi ücretlerindeki sürekli artışların, firmaların vergi yükünün artmasının, hammadde fiyatlarındaki artışların üretim maliyetlerini artırarak fiyatlar genel seviyesini yükseltmesi maliyet enflasyonuna yol açan etkenlerdendir.
Beklentiler enflasyonun artmayacağı yönünde olduğu sürece talep ve maliyet enflasyonu artışı devam etmez. Bunun aksine bir beklenti oluştuğu sürece davranışlar buna göre şekillenir ve enflasyon artar. Enflasyonun artacağı bekleniyorsa, çalışanlar alım güçlerinin azalmaması için ücretlerinin artmasını talep ederler, bu da firmaların maliyetlerinin artmasına yol açar. Bu maliyet artışı tüketicilere daha yüksek fiyatlar olarak yansıtılırsa enflasyon artar. Benzer şekilde, ekonomideki sözleşmelerin enflasyonun artacağı beklentisine göre düzenlenmesi ve geçmişteki yüksek enflasyonun devam edeceği beklentisi de enflasyonun kendi kendini besleyerek yükselmesine sebep olur.
Enflasyonun etkileri nelerdir?
Enflasyon, o ülkedeki hayatın tüm akışını etkiler. Ülke bütçesinin halka dağılımı ve hizmetler enflasyondan olumsuz etkilenir. Halkın bir kısmının geliri enflasyon hızından fazla ve bir kısmının geliri enflasyon hızından yavaş artar. Zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapan bir durum oluşur.
Satın alma gücünde zayıflamalar, sosyal huzursuzluklara yol açar. Spekülasyon kazançlar alın teri kazançlarına üstün gelir. Enflasyondan genellikle dar ve sabit gelirliler çok zarar görür. Çünkü gelirlerinin yükselen fiyatlar kadar artması zordur. Enflasyondan en çok zarar görenler para halinde tasarruf yapmış olanlarla alacaklı bulunanlardır. Para değerini gücü de zayıflar.
Enflasyon ülkenin yerel para birimi bazında borçlular için avantajlıdır. Çünkü paranın değeri düştüğü için borçlarını daha kolaylıkla ödeyebilirler. Enflasyonun arttığı dönemlerde güçleri olan insanlar o ülkenin yerel para birimi ile uzun vade borçlanarak mal veya mülk almayı tercih ederler. Bu durum fiyatların daha da artmasına sebep olur. Enflasyon devam ettiği sürece herkes değeri günden güne düşmekte olan parayı elden çıkarıp mala veya gayrimenkule yatırır. Bu yüzden her çeşit mala karşı talep artar. Böylece paranın tedavül sürati artarak para değerinin düşmesine sebep olur.
Enflasyon üretim ve kalite üzerinde zararlı etkiler yapar. İş bulma kolaylığı ve kazançların rahatlığı, işçileri ve satıcıları kayıtsız, aldırış etmez davranışlara sürükler. Kolay kazanan ve pervasız harcayan bir zümrenin türemesi; her türlü malın sürülmesi fırsatını doğurur.
Enflasyon, dış ödemeler dengesini de sarsar. Sermayeler; para değerinin emin ve para kirasının yüksek olduğu bölgelere açık veya gizli yollardan göç eder. Enflasyon hızı diğer ülkelerden az ise ihracatın tıkandığı ve ithal mallarına rağbetin arttığı görülür. Turizm gelirlerinin gelişme temposu yavaşlar ve vatandaşların dış seyahatlerdeki harcamaları çoğalır.
Bütün bu olaylarda para veya kredi çokluğundan hareketlenen enflasyon hızlandıkça hızlanır ve artık bunun yanında para miktarındaki artışın etkisi önemsiz kalır.
Enflasyon nasıl düşer?
O ülkenin yerel para biriminin değerli hale getirilmesi için Merkez Bankası’nın elindeki imkanlar ölçüsünde kısa vade enflasyonu durduracak tedbirler alması gerekmektedir. Merkez Bankası’nın alacağı tedbirler bir süreliğine enflasyonun yükselişini durdurabilir. Ancak sadece Merkez Bankası para politikaları ile müdahaleler kısa vade sonuç vereceği için devletin kurumlarının yapısal reformlarla süreci kontrol altına alması için Merkez Bankası’nın müdahaleleri zaman kazanmaya yarar.
Merkez Bankası’nın bağımsız para politikası uygulaması, devlet kurumlarının bu süreçte ciddiyetle yönetilerek kriz anlarında etkili kararlar alınması, başta devlet olmak üzere halka kadar ülke genelinde tasarruf tedbirlerinin alınması, uygun faiz oranlarıyla dış borç alınabilecek reformlar yapılabilmesi, ihracatçı için teşviklerin artırılması, mecburi ürünler dışında ithalatın azaltılması, üretici ve tüketicilere güven ortamının sağlanması başlıca enflasyonla müdahale metotlarıdır.
Enflasyon artarsa borsa ne olur?
Enflasyonun artması, sermaye piyasaları için bir katalizör etkisi yapabilir. Fiyatların artması ile birlikte şirketlerin fiktif kârlarının da artış göstermesi ve bunun hisse senedi fiyatlarına olumlu yansıması bir ihtimaldir. Ancak enflasyonun artması, borsanın yükselmesi için tek başına yeterli bir sebep olmayabilir. Şirketlerin karlılık durumu, sektörel etkiler gibi bir çok faktörün değerlendirilmesi gereklidir.
Halka arzlar ve borsa ile ilgili haberlere en hızlı şekillde ulaşmak için aşağıdaki linklere tıklayarak sosyal medya hesaplarımızı takip edebilirsiniz!
