Borsada devre kesici nedir?
Devre kesici, bir enstrümanda daha önceden belirlenmiş oranlarda fiyat hareketi gerçekleşmesi durumunda otomatik olarak devreye girerek işlemleri durduran ve panik işlemleri önleme amacı güden bir sistemdir. Borsada hisse senedi bazlı ve endeks bazlı olmak üzere iki çeşit devre kesici sistemi vardır.
Borsa İstanbul A.Ş. devre kesiciyi şu şekilde tanımlamıştır;
“Bir sermaye piyasası aracında işlemler seansın sürekli işlem bölümünde çok fiyat yöntemi ile yürütülürken belirli bir referans değer üzerinden hesaplanan fiyat değişiminin Borsa tarafından belirlenmiş olan eşik değerlere (oranlara) ulaşması veya aşması hâlinde ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri geçici süre ile emir toplama aşamasına alınacaktır. İlgili sermaye piyasası aracında tek fiyat yöntemi kullanılarak fiyat belirlemesi yapılır. Tek fiyat yöntemine ilişkin süreçlerin tamamlanmasının ardından ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri yeniden seansın sürekli işlem bölümüne alınır ve işlemlere çok fiyat yöntemi ile devam edilir.”
Borsada devre kesici ne zaman devreye girer?
Borsada işlem gören hisse senetleri, açılış eşleşme fiyatı üzerinden %5 düştüklerinde hisse bazlı devre kesici devreye girmektedir. Devre kesici sonrasında işlemler geçici olarak durdurulur ve tek fiyat emir toplama süreci başlar. Toplanan emirler sonrası oluşan denge fiyatı, devre kesici sonrası ortaya çıkan eşleşme fiyatını ortaya çıkarır. Devre kesici süresi 15 dakikadır.
Hisse senedinin ikinci kez devre kesmesi için, ilk devre kesici sonrası ortaya çıkan eşleşme fiyatı üzerinden %5 daha düşmesi gerekmektedir.
Endeks bazlı devre kesici ise, BİST100 endeksinin gün içinde, önceki gün kapanışına göre %5 düşmesi durumunda devreye girer. Endeks bazlı devre kesici devreye girdiğinde tüm hisse senedi ve vadeli işlemler durdurulur ve emir toplama süreci başlar. Emir toplama süreci sonrası oluşan denge fiyatları üzerinden hisseler ve endeks işlem görmeye devam eder. Endeks bazlı devre kesicinin ikinci kez devreye gireceği seviye ise BİST100 endeksinin %7 değer kaybına ulaşması durumudur.
Borsada devre kesici yalnızca düşüşlerde mi olur?
Borsada devre kesici uygulaması 2020 yılında yaşanan pandemi döneminde değiştirildi. Önceki dönemlerde pazar grubuna göre hisselerin gün içi marj limiti ve devre kesici limitleri değişiklik gösteriyordu. Pandemi döneminden sonra tüm hisse ve pay vadeli kontratlarda günlük marj limiti %10 seviyesine çekilirken, tüm hisse senetleri için devre kesici limiti de %5 olarak uygulanmaya başlandı.
Bunun dışında, önceki dönemlerde her iki yönde de uygulanan devre kesici sistemi, pandemi döneminden sonra yalnızca düşüş limitlerine gelinmesi durumunda devreye girecek şekilde düzenlendi. Yükselişlerde artık devre kesici uygulaması yapılmıyor.
